یک شاعر قرن سیزدهم میلادی، الهام بخش طرح های خانه سازى قرن 21 مى باشد

براى آرشیتکت نادر خلیلى (Nader Khalili)،یک شاعر قرن سیزدهم میلادی، الهام بخش طرح های خانه سازى قرن 21 مى باشد.
( " سوپر خشت " (Super Adobe) از خاک زیر پا جهت ساختن پناهگاههایى در زمین و فضا استفاده می کند)

توسط: استیون هولگیت (Stephen Holgate)                                                                                    

خبرنگار ویژه فایل واشنگتن (Washington File)                                          

یکى از قدیمى ترین و غنی تزین فرهنگهاى دنیا، جهان بینی یک شاعر ایرانی قرن سیزدهم میلادی، آزادى و فرصتهای مناسب درمدرن ترین کشور جهان به یکى از برجسته ترین آرشیتکت هاى ایرانى الاصل تبعه آمریکا الهام می بخشند تا جهت حل یکى از قدیمى ترین مشکلات دنیا راه حل هاى نوینی بیابد.

مهندس نادر خلیلى از موسسه پژوهشی خود در هسپریا (Hesperia)، ایالت کالیفرنیا مى گوید: "بیش از 800 میلیون نفر در جهان یا در زاغه نشین هایى که از آهن پاره، چوب، و گل ساخته شده زندگى مى کنند و یا اصلأ پناهگاهى ندارند. این رویاى من بوده است که براى مشکل مسکن این افراد فکرى کنم."

از این شهر کوچک در کناره صحراى مهاوى (Mojave)، خلیلى با قریب به سه دهه پژوهش کوشیده تا ثابت کند که راه حلى که او درپى آن است بر پایه توسعه مجتمع هاى تکنولوژى پیشرفته و یا روش هاى ساختمانى پرهزینه نیست، بلکه به اعتقاد او استفاده از ساده ترین مواد - - خاک، کیسه شن ، سیم خاردار، ویا خاک وآتش است.

مهندس نادر خلیلى

او در مورد روش هاى ساختمانى سوپر خشت مى گوید:" حلقه هاى پلاستیکی متحدالمرکزى را در نظر گیرید که همچون اسباب بازى بچه ها، روى هم قرار مى گیرد."

خلیلى معتقد است که روش هاى مورد استفاده وى فقط ضد حریق نیست و با وجود ضد سیل، طوفان و زلزله بودن مصالح ساختمانی آن 40 تا 60 درصد کمتر از ساختمان هاى دیگر هزینه دربردارد. او اضافه مى کند که مقدار انرژى که از بابت استفاده از مواد طبیعى که هم در مقابل سرما وهم گرما عایق است، صرفه جویى مى شود، کل هزینه مواد استفاده شده در مصالح اصلی را در عرض چند سال پرداخت مى کند.

او در موقع صحبت از سازه های خود از واژه " معماری پایدار" مکررأ استفاده مى کند بدین معنا که این سازه ها بر مواد و روش هاى ساختمانى تکیه دارند که اثر بسیار ناچیزی را بر محیط زیست رنجور مى گذارد.

کار مهندس خلیلى، چنانکه گویى ساده ترین ایده ها ممکن است مبتکرانه ترین ایده ها نیز باشد، نه تنها امیدى براى ساکنین این جهان است بلکه علاقه جامعه علمى را هم بعنوان ابزاری امید بخش جهت سکنى دادن افراد در پایگاههایى آتى در ماه و یا مریخ ، بخود جلب کرده است.

مسیرى که مهندس خلیلی را به کشف این حقایق بنیادى سوق داد ساده نبود. در طى دهه 1970، خلیلى یکى از سرشناس ترین آرشیتکت هاى ایران بود. وى متخصص ساختمانهای آسمان خراش بود و زندگى خود را بین دو دفتر کارش در لوس آنجلس و تهران تقسیم کرده بود. چهره او براى میلیونها ایرانى از طریق حضور مکرر وى در برنامه هاى رسانه های عمومی، چهره اى آشنا شده بود. با این حال، در میان این شهرت و موفقیت، او پى برد که از مهندسی معمارى دلسرد شده است."

او مى گوید:" من در رقابت جهت کسب پروژه ها و قراردادها بودم. اما حس کردم که دائما در یک کشاکش هستم، هرگز واقعآ برای مردم کاری نمی کردم."

یک مسابقه دویدن بچه ها ، نقطه عطفى در زندگى او بود.

در طى یک پیک نیک در یکى از پارکهاى تهران، تعداد زیادى از بچه ها، منجمله پسر خود او، شروع به یک مسابقه دو کردند. او مى گوید:" والدین ،بچه ها را تشویق مى کردند که سریعتر بدوند تا مسابقه را برنده شوند. پسرخود او، که فقط چهار سال ونیم سن داشت و جوانترین دونده بود، مرتب آخر مى شد. او از روى خجالت و رنجش به پدرش گفت:" من مى خواهم با خودم مسابقه بدهم."

نخست ،خلیلى سعى کرد پسرش را به ادامه مسابقه متقاعد کند ولى بعد از آن دست کشید.

خلیلى مى گوید: " از این رو وقتى همه رفتند، من خطى روى زمین کشیدم و او دور پارک تنها شروع به مسابقه دادن کرد." او دریافت که پسرش نه فقط از این بابت شادتر بود، "بلکه هربار که به نقطه آغازین مسابقه مى رسید، چیز جالبى را در پارک کشف کرده بود. او حتى از قبل هم آهسته تر مى دوید، ولى نه تنها از مسابقه خود لذت میبرد بلکه همیشه اول میشد."

او پى برد که تجربه پسرش از زندگى اوسخن مى گوید. همانگونه که در کتاب خود " تنها دویدن"، مى گوید، با خود عهد کرد که: " من برای رسیدن به ظرفیت های درونی خود مسابقه مى دهم تا سعى درجلو زدن از کسان دیگر."

بخش بیرونی یک واحد جامع مسکونی که با استفاده از سیمهای سوپرخشت زیر ساخت است. (محل: موسسه کل ارث (Cal Earth)، هسپریا، کالیفرنیا)

دیرى نگذشت که کار آرشیتکتی خود را کنار گذاشت و موتور سیکلتى خرید و براى پنج سال در جستجوى الهامى نوین سر به صحراهاى ایران گذاشت. در حینى که به کشور خود با دیدى نوین مى نگریست، او سادگى و ارزش والا یی در معمارى سنتى، بویژه درهزاران هزار دهکده هایى که از خانه هاى خشت وگلى بود، را مشاهده نمود. خلیلى مى گوید:" آنها در حین سادگی در استفاده شان از عناصر طبیعى بسیار عمیق بودند. من می خواستم یادبگیرم، و در این رویا رفتم که ساختمانهایی از خاک و آتش بسازم."

او همچنین شروع به مطالعه اشعار جلال الدین محمد مولوی، ملقب به رومى (Rumi)، شاعر قرن سیزدهم میلادی ایرانى که از وحدت وجود و عناصر چهارگانه پر بود، نمود. خلیلى از نگرش مولوی الهام گرفت تا از مواد طبیعى برای مساکن مدرن استفاده کند. خلیلى مى گوید:" وقتى که من در صحرا بودم، با پنج شخصیت ابدی آشنا شدم: خاک،آب، باد، آتش و مولوی. من زبان معنویتی را آموختم که در زندگى خودم جای گرفته است. حتى کارمن امروز در هسپریا نیز از مولوی الهام گرفته است.

خلیلى مى گوید:" من بزودى پى بردم که اگر من ساختمان هایى از خاک بسازم – مانند خانه های خشتی و گلی که در دهکده ها وجوددارد - و سپس آنها را آتش بزنم، مى توانم آنها را به خانه هاى زیبا و مقاوم سفالی تبدیل کنم که طول عمر بیشترى داشته باشند." او نام این کار را " گل تافتن" یا طبق عنوان کتاب دوم خود به انگلیسی " خانه های سفالین" گذاشت.

"ولى زمان شاه، همه چیز درروال تکنولوژى پیشرفته بود و من هیچ شانسى براى کارکردن برروى طرح خود نداشتم." جالب اینجاست که وقتى انقلاب به سیستم ادارى سابق پایان داد، او موقعیتى را که بدنبال آن بود یافت. او مى گوید:" دیگر شهردارى ویا وزارتى و کاغذبازی وجود نداشت و دست من آزاد بود."

خلیلى دانشجویان و دیگر آرشیتکت هایى را به خود جلب کرد که برای یادگیرى ساختن
مساکن امن با سازه هاى سفالین نزد او آمدند. خلیلى مى گوید: " کوشیدم راهی به آنها نشان بدهم که چگونه می توان از تلفیق های معماری سنتی و تکنولوژی جدیدبرای زندگی مدرن استفاده کرد."

ولى نهایتأ، انقلاب، نظم خود را بوجود آورد و بوروکراسى نوین مانند بوروکراسى سابق به کارشکنى تبدیل شد. در سال 1981، خلیلى تصمیم به بازگشت به کالیفرنیا گرفت، جائیکه او قبلا آرشیتکت شناخته شده ای بود و اینک یک پست تدریس هم به او پیشنهاد شده بود.

خلیلى مى گوید: " فرق بین ایالات متحده و ایران فقط در تکنولوژى پیشرفته و مدیریت نیست بلکه در ذوق وشوق ها و رویاها است. این بزرگترین ثروتى است که ایالات متحده مى تواند عرضه کند. هر کسى از بچه گرفته تا بزرگسال، از رویاهاى خود سخن مى گوید. " خلیلى مى گوید: "در عین حال من به اینجا آمدم تا ببینم که فرهنگ سنتى ایران چگونه مى تواند بر ایالات متحده تاثیر بگذارد. محبوبیت اشعار مولوی رومی یک نمونه است، معماری پایدار یک نمونه دیگر. "

او موادی را که در کارهای اخیر خود استفاده می کند "سوپر خشت" می خواند. او با این مواد سازه هایى عمدتا از کیسه شن و سیم خاردار - - مواد زمان جنگ، که به استفاده صلح آمیز درمى آید - - می سازد که نه فقط توجه آرشیتکت ها ى ایالات متحده که از آنها تقدیر فراوانى دریافت کرده، بلکه سازمان ملل را بخود جلب کرده است. سازمان ملل علاقه زیادى به استفاده روش هاى ساده خلیلى جهت ساختن پناهگاههاى اضطرارى براى پناهندگان یا براى کسانى که خانه خود را در اثر بلاهاى طبیعى از دست داده اند نشان داده است.

نمایی از مدل پناهگاه های اضطراری جهت پناه دادن یک نفر تا یک خانواده از الگوی اولیه دهکده سازمان ملل که با استفاده از روش سوپرخشت در موسسه کل ارث ساخته شده است. مدیر کل برنامه واکنش به وضع اضطراری سازمان ملل و گروه وی در ساخت این الگو همکاری داشته، در کوچکترین این الگوهای مسکونی خوابیده، و بیانات بسیار مثبتی ارائه داده اند. (در مصاحبه رویتر با آنها)

در طى اوایل دهه 1980، او شروع به همکارى با جامعه علمى، که امید فراوانى به مساکن فضایى در خانه هاى سوپر خشت و سفالین او داشت، نمود. سخنرانى وى در آکادمى ملى علوم آمریکا (National Academy of Sciences) درباره استفاده از خاک ماه جهت ساختن سازه هاى ساده در ماه باعث هلهله و تشویق از طرف دلنشمندان شد - - واکنشى که معمولأ دراین طور کنفرانس هاى خشک علمی دیده نمى شود. از آنجائیکه هزینه فرستادن یک کیلوگرم ماده به فضا از دو کیلو طلا بیشتر است، شانس بالقوه استفاده از این مواد در دسترس، بسیار محبوب بنظر مى رسد.

در عین حال، در شهر هسپریا، مهندس خلیلى چندین ساختمان که تمامأ از مقررات زلزله سنجى و کدهاى دیگر ساختمانى کالیفرنیا، پیروى مى کند – که در میان سخت ترین مقررات ساختمانى در جهان محسوب مى شود - برپا نموده است. او با استفاده از کیسه هاى شنى و سیم خاردار که باعث مى شود کیسه هاى شنى لیز نخورند، اکنون مشغول ساختن بناهای گوناگون از جمله یک خانه مدرن برای طبقه متوسط که با سه اتاق خواب و دو گاراژ در شهر هسپریا است. تعجبى ندارد که شهردار هسپریا مى گوید که خلیلى قادر به ایجاد انقلابى در صنعت خانه سازى است.

خلیلى بیش از آنکه از " معماری پایدار" سخن گوید، از الهام خود از مولوی رومى مى گوید. خلیلى مى گوید در ایران هر شخص با فرهنگى، شعر حفظ مى کند و با اشعار این شاعر آشناست. خلیلى حتى دو کتاب از گزیده اشعار مولوی را به انگلیسى ترجمه کرده است و از طریق کار خلیلى و بسیارى دیگر، مولوی رومى یکى از پرطرفدارترین شعرا در ایالات متحده شده است.

به گفته خلیلى، مولوی به " وحدت وجود" معتقد بوده و از اینکه عناصر چگونه از یکی به دیگری تبدیل می شود بسیار گفته است. او مى گوید که در پیروى از نگرش وحدت، او در صدد خلق یک واژه نامه معمارى جدید از سنت هاى قدیمى نیست، بلکه درطریق نائل آمدن به نگرش خود جهت عرضه پناهگاه براى نیازمندان، و طرح سازه های فضایی، سعى وى در " تبلور شعر به معماری پایدار" است.